3.1.3 Spelling als maatschappelijke afspraak

Spelling hoort tot de maatschappelijke conventies. Het is een verzameling afspraken tussen leden van een taalgemeenschap voor hun schriftelijke communicatie, ter wille van een vlot verloop van die communicatie. Die verzameling is door de vorige generatie aan de huidige overgeleverd, en de huidge geeft die weer, al of niet aangepast, door aan de volgende.

Wie de afspraken eenmaal heeft geleerd, heeft gewoonlijk weinig animo om die te veranderen, zoals discussies bij spellingveranderingen laten zien. Niettemin kunnen in spellingconventies geleidelijke verschuivingen optreden. Zo bestonden in ons taalgebied voor de Tweede Wereldoorlog andere voorkeuren bij het schrijven van Hebreeuwse woorden dan ruim een halve eeuw later, nu vanuit Israël internationale weergaven daarvan worden aangereikt, waarbij vaak naar het Engels wordt gekeken.

Daarnaast kan spelling een identificatiefunctie vervullen, net als andere aspecten van taalgebruik. Groepen kunnen zich van andere onderscheiden door de manier waarop ze woorden schrijven.

Beide aspecten spelen een rol bij de vraag hoe Hebreeuwse en Jiddisje woorden in het Nederlands het best kunnen worden geschreven.

Gezien de maatschappelijke functie van spelling is bij het maken van een spellinglijst in ieder geval van essentieel belang hoe beoogde gebruikers over mogelijke schrijfwijzen denken. Dit is bepalend geweest bij zowel de opzet als de werkwijze van het project dat heeft geleid tot het boek Hebreeuwse en Jiddisje woorden in het Nederlands, dat ten grondslag ligt aan Sofeer (zie 5.2.2 Overleg en contacten met anderen).

Verder hebben de samenstellers wel regels gehanteerd, maar hebben ze die prijsgegeven als ze verwachtten dat de uitkomsten op weinig bijval zouden kunnen rekenen, bijvoorbeeld omdat ze nogal van bestaande schrijfgewoonten afweken. Regels voor het omzetten van Hebreeuws en Jiddisj in het Nederlands waren hun bovendien niet heilig, omdat alleen kenners van die beide talen ze kunnen toepassen, en die zijn weinig talrijk.

Van primair belang waren voor hen de algemene regels van de Nederlandse spelling, waarmee velen vertrouwd zijn, doordat ze die uit het Groene Boekje of uit hun schrijfpraktijk kennen.

Overigens zullen nogal wat taalgebruikers bij het schrijven van woorden uit het Hebreeuws en Jiddisj geen regels toepassen, maar bij elk onbekend woord de spelling daarvan opzoeken. Ook daarvoor is Sofeer gemaakt.

De geschiedenis laat trouwens zien dat nieuwe spellingen die in gebruik komen, na verloop van tijd zo vertrouwd worden dat een nieuwe stap in de spellingberegeling mogelijk is. Ook de spelling van de woorden in Sofeer kan na verloop van tijd voor herziening in aanmerking komen. Daarbij zouden stappen mogelijk kunnen worden die de samenstellers op dit moment ook wel zouden willen zetten, maar waarvan ze vanwege de aanvaardbaarheid hebben afgezien.